Ένα κύριο καθοριστικό και εμβληματικό σημείο για την Άνδρο είναι η Μονή Παναχράντου ή του Αγ. Παντελεήμονος. Ως προς την Μονή επαναλαμβάνεται συνεχώς θρύλος περί της ιδρύσεώς της από τον αυτοκράτορα Νικηφόρο Φωκά. Ο Δ. Πασχάλης καταγράφει απλώς τον θρύλο χωρίς την αποκαλυπτική διάθεση που συνήθως τον διακρίνει. Ο θρύλος αυτός δημιουργήθηκε από απολεσθέν έγγραφο που αντιγράφηκε το 1856 από επίσης χαμένη περγαμηνή αγνώστου συγγραφέως, η δε πλοκή έχει ανάμιξη εποχών, βενετικών τίτλων, τουρκικών φόρων και πληροφοριών που το καθιστούν πλήρως συγκεχυμένο, αντιφατικό και εν τέλει αναξιόπιστο. Κατά την γνώμη μου η αρχική περγαμηνή έχει συνταχθεί τον 17ο αι. Ο Δ. Πολέμης είναι απολύτως σαφής, δεν δίνει καμία σημασία στον θρύλο αυτό, θεωρώντας τον καθαρή μυθοπλασία και πιστεύει ότι η Μονή εγκαθιδρύεται το έτος 1602.
Η Τουρκοκρατία έχει αρχίσει το 1579 δηλαδή πριν 23 μόλις χρόνια.
Ο Δ.Πολέμης όμως δεν πρόλαβε να γνωρίσει τα δύο καθοριστικά έργα του Ηλ. Κολοβού καθηγητή Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, ειδικευμένου στην Τουρκική περίοδο στον οποίο είχε αναθέσει (ο Πολέμης) την μετάφραση όλων των παλαιών οθωμανικών εγγράφων της Καϊρείου και της Μονής της Αγίας. Στα έργα που δημοσιεύθηκαν από την Καϊρειο «η νησιωτική κοινωνία της Άνδρου στο Οθωμανικό πλαίσιο» Ανδρ. Χρονικά τ. 39 2006 και «οι Μουσουλμάνοι της Άνδρου κατά την οθωμανική περίοδο»2009 σελ.285-308 ο Ηλ. Κολοβός μας αποκαλύπτει μεταφράζοντας τα έγγραφα το εξής ρηξικέλευθο στοιχείο. Οι Οθωμανοί κατά τον 16ο και 17ο αι. όταν το κράτος τους λειτουργούσε με αυστηρότητα απαγόρευαν την ανέγερση νέων εκκλησιών και μονών και ήταν απόλυτοι ως προς αυτό. Επέτρεπαν μόνον την επισκευή μονών ή εκκλησιών σε κατάσταση ερειπώσεως αρκεί τα επισκευαζόμενα να μην υπερέβαιναν σε ύψος τα παλαιότερα. Για κάθε επισκευή ή ανακατασκευή απαραίτητη ήταν απαρεγκλίτως η άδεια του τούρκου Καδή (Το τουρκικό κράτος εμφανίζει στοιχεία παρακμής και σταδιακής διαλύσεως μετά το 1700 οπότε και η εφαρμογή των νόμων παρακάμπτεται με άφθονες δωροδοκίες γεγονός που θα επιτρέψει την αυξανόμενη ναοδομική δραστηριότητα των ορθοδόξων από τα μέσα κυρίως του 18ου αι και εντεύθεν.
Διαβάστε ολόκληρο το Άρθρο στην ιστοσελίδα "ΕΝ ΑΝΔΡΩ"