Άγιος Αθανάσιος ο Μέγας. «Ο ηρωικότερος των αγίων και ο αγιότερος των ηρώων»

Φιλόλογος-Θεολόγος, τ. Λυκειάρχης Γεώργιος Δ. Παπαδημητρόπουλος

α.’ Εισαγωγικά

Ο άγιος Αθανάσιος, τον οποίο η Εκκλησία προσονόμασε «Μέγαν» για την ξεχωριστή αρετή του, τον αδαμάντινο χαρακτήρα του και τους σθεναρούς αγώνες που διεξήγαγε προς αντιμετώπιση του κινδύνου της Ορθοδοξίας από την αίρεση του αντίχριστου Αρείου, υπήρξε μεγάλη ιστορική μορφή μιας από τις πλέον σημαντικές περιόδους της ανθρωπότητας. Τότε δηλαδή που η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, διαπιστώνοντας την αδυναμία της να καταπνίξει τον Χριστιανισμό με βάρβαρους διωγμούς, αναγκάστηκε να τον αναγνωρίσει και να στηρίξει σ’ αυτόν την παράταση της ζωής της. Οι λεπτομέρειες της ζωής και του έργου του αγίου Αθανασίου δίνουν μια πολύ παραστατική εικόνα της ταραχώδους εκείνης εποχής, κατά την οποία έπνεε τα λοίσθια η αρχαία θρησκεία, η ειδωλολατρία, και θέτονταν τα θεμέλια του κράτους σε νέα θρησκευτική βάση, στη χριστιανική θρησκεία• και επιπλέον διεξάγονταν συζητήσεις και συγκαλούνταν τοπικές και οικουμενικές Σύνοδοι για τη διατύπωση των δογμάτων και τη ρύθμιση θεμάτων αφορώντων στην οργάνωση και διοίκηση της Εκκλησίας.

β.’ Καταγωγή και μόρφωση του Μ. Αθανασίου

Ο Μέγας Αθανάσιος γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια το 295 μ.Χ. από Έλληνες χριστιανούς γονείς, οι οποίοι τον γαλούχησαν και τον ανέθρεψαν με τα νάματα της χριστιανικής και ελληνικής παιδείας. Ο Αθανάσιος διακρινόταν, από τη μικρή του ηλικία, για τη μεγάλη ευφυΐα του, την ολόψυχη αγάπη του προς την Εκκλησία και την έφεση για μάθηση. Μετά τα εγκύκλια γράμματα, πραγματοποίησε ανώτερες θεολογικές και φιλοσοφικές σπουδές στις ακμάζουσες τότε σχολές της Αλεξάνδρειας και μελέτησε εις βάθος την Αγία Γραφή, τους προ αυτού Πατέρες και εκκλησιαστικούς συγγραφείς, καθώς επίσης και τους αρχαίους Έλληνες ποιητές, φιλόσοφους, ρήτορες και ιστορικούς, κυρίως δε τον Όμηρο, τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη. Έτσι κατέστη βαθύς γνώστης της χριστιανικής και της θύραθεν (αρχαιοελληνικής) παιδείας και φιλοσοφίας.

ΚΥΡΙΑΚΗ ΙΒ’ ΛΟΥΚΑ: Η θεραπεία των δέκα λεπρών (Άγιος Νικόλαος Βελιμίροβιτς) (Λουκ. ιζ 12-19)

Συχνά είμαστε αδύναμοι να διδαχτούμε από τα μεγάλα πράγματα και διδασκόμαστε από τα μικρά. Αφού δεν μπορούμε να κατανοήσουμε πώς o Θεός βλέπει όλους τους ανθρώπους, ας παρατηρήσουμε πώς στέλνει ο ήλιος το φως του παντού στη γη, σ’ όλα τα πράγματα. Αν αδυνατούμε να κατανοήσουμε πως η ψυχή του ανθρώπου δεν μπορεί ούτε στιγμή να ζήσει χωρίς Θεό, ας δούμε πώς το σώμα του ανθρώπου δεν μπορεί ούτε στιγμή να ζήσει χωρίς τον αέρα. Αν δεν μπορούμε ν’ αντιληφθούμε γιατί ο Θεός ζητάει υπακοή από τους ανθρώπους, ας καταλάβουμε γιατί ο αρχηγός της οικογένειας απαιτεί υπακοή από τα μέλη της,
ο βασιλιάς από τους υπηκόους του, ο διοικητής από τους στρατιώτες του κι ο αρχιτέκτονας από τους οικοδόμους. Αν δεν κατανοούμε γιατί ο Θεός ζητάει ευγνωμοσύνη από τους ανθρώπους, ας αναλογιστούμε γιατί ο πατέρας ζητάει την ευγνωμοσύνη των παιδιών του. Γιατί ο πατέρας επιμένει πως ο γιος του πρέπει να πάρει το κύπελλό του, να του κάνει υπόκλιση και να λέει ευχαριστώ για το κάθε τι, μικρό ή μεγάλο, που παίρνει από τους γονείς του; Γιατί το κάνουν αυτό οι γονείς; Μήπως πλουτίζουν περισσότερο με τις ευχαριστίες των παιδιών, μήπως γίνονται πιο δυνατοί ή πιο διάσημοι ή αποκτούν μεγαλύτερη επιρροή στην κοινωνία; Όχι, τίποτα απ’ όλ’ αυτά. Αφού λοιπόν οι γονείς δεν κερδίζουν προσωπικά τίποτα από την ευγνωμοσύνη των παιδιών, δεν είναι περίεργο που διδάσκουν συνέχεια τα παιδιά τους να είναι ευγνώμονα; Κι αυτό δεν το κάνουν μόνο οι πιστοί γονείς, μα ακόμα κι οι άπιστοι. 

Ομιλία 61η: Στη ΙΒʼ Κυριακή του Λουκά για τους δέκα λεπρούς (Αγ. Γρηγόριος Παλαμάς) Πηγή: http://kirigmata.blogspot.com/2019/01/61.html#ixzz6iN13gpzw

Όλα τα του παλαιού νόμου ήταν συμβολικά και τυπικά και σκιώδη· γι’ αυτό ο νόμος αυτός θεωρούσε και τη λέπρα εφάμαρτη και μιαρή και αποτρόπαια και ονόμαζε ακάθαρτους τους λεπρούς και τους γονορρυείς και εκείνους γενικά που τους άγγιζαν καθώς και εκείνους που άγγιζαν κάθε νεκρό σώμα, υποδεικνύοντας με αινίγματα την ακαθαρσία εκείνων που αμάρταναν στον Θεό και αυτών που συνέπρατταν με αυτούς και συναναστρέφονταν αυτούς. Και με τους λεπρούς βέβαια υπαινισσόταν τους δολερούς και πανούργους, τους θυμώδεις και μνησίκακους· γιατί όπως η λέπρα καθιστά τραχύ και ποικιλόχρωμο το δέρμα του σώματος, έτσι ο δόλος και η πονηριά και ο θυμός και η οργή καθιστούν ποικίλο και τραχύ το λογιστικό της ψυχής. Με τους λεπρούς λοιπόν υποδήλωνε τα τέτοια πάθη της ψυχής που ήταν πολύ βαρύτερα από τη λέπρα, με τον γονορρυή τον ασελγή, ενώ με εκείνους που εγγίζουν νεκρό σώμα ο νόμος εκείνος ονόμα­ζε ακάθαρτους εκείνους που σύμφωνα με οποιοδήποτε τρόπο επικοινωνούσαν ή και συναναστρέφονταν τους αμαρτωλούς.

Κυριακὴ τοῦ Λουκᾶ ΙΒ΄ (ΚΘ΄) Λουκ. ιζ΄, 11-19 Θεοφυλάκτου Ἀρχιεπισκόπου Βουλγαρίας Περὶ τῶν δέκα λεπρῶν, Κεφάλαιο ιζ΄ Πηγή: http://kirigmata.blogspot.com/2013/01/blog-post_6440.html#ixzz6iN0QghJE

«Καὶ στὸ δρόμο ποὺ πήγαινε στὰ Ἱεροσόλυμα, πέρασε ἀνάμεσα ἀπὸ τὴ Σαμάρεια καὶ τὴ Γαλιλαία. Ὅταν ἔμπαινε σ’ ἕνα χωριό, τὸν συνάντησαν δέκα λεπροί, ποὺ στάθηκαν μακρυὰ καὶ μὲ φωνὴ δυνατὴ εἶπαν· Ἰησοῦ δάσκαλε, δεῖξε μας τὸ ἔλεός σου. Ἐκεῖνος τούς κοίταξε καὶ τοὺς εἶπε· πηγαίνετε νὰ σᾶς δοῦν οἱ ἱερεῖς. Καὶ καθώς ἐπήγαιναν καθαρίστηκαν ἐντελῶς. Ἕνας ἀπ’ αὐτοὺς μόλις εἶδε ὅτι θεραπεύτηκε γύρισε μὲ φωνὲς δυνατὲς δοξολογῶντας τὸ Θεὸ, ἔπεσε μὲ τὸ πρόσωπο στὰ πόδια του καὶ τὸν εὐχαριστοῦσε.

Αὐτὸς ἦταν Σαμαρείτης. Ὁ Ἰησοῦς μίλησε καὶ εἶπε· Δὲν καθαρίστηκαν κι οἱ ἄλλοι! Ποῦ εἶναι οἱ ἑννιά; Δὲν μπόρεσαν νὰ γυρίσουν καὶ νὰ δοξολογήσουν τὸ Θεὸ παρὰ αὐτὸς ὁ ἀλλόφυλος; Καὶ τοῦ εἶπε· σήκω καὶ πήγαινε, ἡ πίστη σου σ’ ἔχει σώσει» .
Ἀπὸ τοῦτο μπορεῖ νὰ καταλάβη, ὅτι τίποτε δὲν γίνεται ἐμπόδιο στὸν ἄνθρωπο νὰ εὐχαριστήση τὸ Θεὸ, ἀκόμα κι ἄν εἶναι καταραμένη γενιά, φτάνει νὰ ἔχει καλὴ προαίρεση. Νὰ, οἱ δέκα λεπροὶ ποὺ συνάντησαν τὸν Ἰησοῦ, ἐνῶ ἦταν νὰ μπῆ σὲ κάποια πόλη. Τὸν συνάντησαν ἔξω ἀπὸ τὴν πόλη. Γιατὶ δὲν εἶχαν δικαίωμα, ἐπειδὴ τοὺς ἐθεωροῦσαν ἀκάθαρτους, νὰ ζοῦν μέσα στὴν πόλη... Στάθηκαν μακρυὰ, ἐπειδὴ ντρέπονταν γιὰ τὴν ἀκαθαρσία ποὺ τοὺς καταλόγιζαν καὶ δὲν τολμοῦσαν νὰ πλησιάσουν. Νόμιζαν ὅτι μποροῦσε κι ὁ Ἰησοῦς νὰ τοὺς ἀποστραφῆ, ὅπως ἔκαμαν καὶ οἱ ἄλλοι. 

Κυριακή ΙΒ’ Λουκά: Διδαχή για την ευχαριστία και τη δοξολογία τού Θεού (Άγιος Ιγνάτιος Μπριαντσιανίνωφ) Πηγή: http://kirigmata.blogspot.com/2019/01/blog-post_63.html#ixzz6iN2HAMnr

Η σημερινή ευαγγελική διήγηση για τη θεραπεία από τον Κύριό μας Ιησού Χριστό των δέκα λεπρών (Λουκ. ιζ’ 12-19) έχει οριστεί από την αγία Εκκλησία μας να διαβάζεται σε κάθε περίπτωση κοινής ευχαριστίας προς τον Θεό για κάποια ευεργεσία Του. Από τους δέκα λεπρούς που θεραπεύτηκαν από τον Σωτήρα, μόνο ο ένας σκέφτηκε να Τον ευχαριστήσει. Οι υπόλοιποι εννέα, μολονότι ευεργετήθηκαν εξίσου, μολονότι είδαν στον ίδιο τους τον εαυτό ένα εκπληκτικό σημείο τής θείας ευσπλαχνίας και παντοδυναμίας, δεν εκτίμησαν πνευματικά ούτε την ανέλπιστη θεραπεία τους ούτε Εκείνον που με την προσταγή Του λυτρώθηκαν από την ανίατη ασθένεια. Η συμπεριφορά των αχάριστων, των σκληρόκαρδων, των νεκρών ως προς τον νου και την καρδιά ανθρώπων αποδοκιμάστηκε από τον Κύριο.
Όταν ο ένας από τους λεπρούς, που έγιναν καλά, επέστρεψε δοξάζοντας με δυνατή φωνή τον Θεό κι έπεσε στα πόδια τού Σωτήρα με ευχαριστίες, Εκείνος του είπε: «Δεν θεραπεύτηκαν και οι δέκα; Οι άλλοι εννέα πού είναι; Κανένας τους δεν βρέθηκε να επιστρέφει και να δοξάσει τον Θεό;». Τα λόγια αυτά έχουν ένα βαθύ νόημα. Ο Θεάνθρωπος με την ανθρώπινη φύση Του δεν ζητούσε από τους ανθρώπους να Τον δοξάζουν. Τους ζητούσε, για το δικό τους καλό, να τιμούν τον Θεό όπως Του πρέπει. Όσοι είχαν καλή προαίρεση και αληθινή θεοσέβεια, έβρισκαν τον Θεό που ήταν κρυμμένος στην ανθρώπινη μορφή τού Ιησού, έβρισκαν τον Σωτήρα και σ’ Εκείνον τη σωτηρία τους. Αρνήθηκαν τον Σωτήρα όσοι προηγουμένως είχαν αρνηθεί τον Θεό μέσα στην ψυχή τους. Ο Κύριος είπε κάποτε στους Ιουδαίους που Τον μισούσαν και Τον βλασφημούσαν: «Αν ο Θεός ήταν πραγματικά πατέρας σας, θα αγαπούσατε κι εμένα. Γιατί εγώ από τον Θεό βγήκα και ήρθα σ’ εσάς. Εκείνος που κατάγεται από τον Θεό, ακούει τα λόγια τού Θεού- γι’ αυτό εσείς δεν ακούτε (τα λόγια τού Θεού), επειδή δεν κατάγεστε από τον Θεό» (Ιω. 8:42, 47).

Αββάς Κασσιανός: Οι τρεις λόγοι των πειρασμών.

Πρέπει νά πιστεύουμε ἀκράδαντα ὅτι κανείς δέν πειράζεται ἀπό τούς δαίμονες χωρίς τήν παραχώρηση τοῦ Θεοῦ καί, ἐπιπλέον, ὅτι καθετί, τό ὁποῖο πρός στιγμήν μᾶς φαίνεται θλιβερό ἤ δυσάρεστο, μάς ἔχει σταλεῖ ἀπό ἕναν στοργικό Πατέρα, ἀπό ἕναν σπλαχνικό Γιατρό. Κι αὐτό, ἀποκλειστικά καί μόνο γιά τήν ὠφέλεια μας. 

Ἔτσι, οἱ πειρασμοί συμβαίνουν στούς ἀνθρώπους:
α) γιά νά δοκιμαστοῦν, ὥστε νά λάμψει ἡ ἀρετή τους, ὅπως συνέβη μέ τούς πειρασμούς τοῦ Ἀβραάμ, τοῦ Ἰώβ καί πολλῶν ἄλλων δικαίων·
β) γιά νά καθαριστοῦν ἀπό ὅλα τά στίγματα τῶν ἁμαρτιῶν τους ἤ, ὅπως λέει ὁ προφήτης Ἡσαΐας, ἀπό ὅλες τίς σκουριές πού ὁ Θεός βλέπει ὅτι ὑπάρχουν μέσα στό βάθος τῆς ψυχῆς τῶν παιδιῶν του (βλ. Ἡσ. 1:25), ὥστε τήν ἡμέρα τῆς Κρίσεως νά ἐμφανιστοῦν μπροστά Του σάν καθαρό χρυσάφι·
γ) γιά νά “τιμωρηθοῦν” παιδαγωγικά ἐξαιτίας τῶν ἁμαρτιῶν τους, ὅπως διαβάζουμε στούς Ψαλμούς: «Πολλές εἶναι οἱ συμφορές, μέ τίς ὁποῖες μαστιγώνει ὁ Κύριος τόν ἁμαρτωλό» (Ψαλμ. 31:10).
ΑΝΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΜΕ ΠΑΡΡΗΣΙΑ

Οι μεγαλομάρτυρες του διαδικτύου και η αλήθεια της πίστης

Παρατηρούμε στο διαδίκτυο αλλά και σε άλλα μέσα πληροφόρησης ότι υπάρχει αντιπαράθεση σε θέματα πνευματικά, θεολογικά, υπαρξιακά. Καθένας προσπαθεί να υποστηρίξει την ορθότητα της θέσεώς του, με προβαλλόμενο κίνητρο να υπερασπιστεί την αλήθεια. Αυτά όμως τα ζητήματα θέλουν μεγάλη προσοχή και διάκριση.

Σύμφωνα με την πείρα των Πατέρων μας, το να μιλήσουμε για τόσο μεγάλα ζητήματα απαιτεί βαθιά ταπείνωση. Να ερευνούμε τα κίνητρά μας. Πίσω από δήθεν πνευματικούς αγώνες μπορεί να κρύβεται η αγωνία μας για προβολή, μέσα από συγκρουσιακές συμπεριφορές βρίσκουμε νόημα στη ζωή μας, γιατί χάσαμε το πραγματικό νόημα και το περιεχόμενο της ζωής. Η μειονεξία μας και όχι η πνευματική ευαισθησία μας μάς ωθεί με επιθέσεις και εντάσεις να γίνουμε υπέρμαχοι των «αληθειών», με αποτέλεσμα να ισχυροποιείται και να μονιμοποιείται το προσωπικό πρόβλημά μας.
Ένα στοιχείο που πρέπει να μας προβληματίσει είναι ο τρόπος αντίδρασής μας. Έχει ειρήνη ή ταραχή; Έχει άγχος ή εμπιστοσύνη στην πρόνοια του Θεού; Πιστεύουμε ότι από τις πράξεις μας εξαρτώνται η διαφύλαξη της αλήθειας, η προστασία της Εκκλησίας ή αναθέτουμε τα πάντα στον Θεό; Πονούμε για κάθε ελάχιστο αδελφό ή μας είναι αδιάφορη η απώλεια των εκτός Εκκλησίας; Έχουμε τη βεβαιότητα ότι είναι σύμφωνος ο Θεός με τις απόψεις και τις αντιδράσεις μας;
Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες με υβριστικές, προσβλητικές εκφράσεις και βίαιες συμπεριφορές «πιστοί» υπερασπίζονται τις αλήθειες της Ορθοδοξίας. Με πνεύμα έξω από το εκκλησιαστικό και ευαγγελικό βίωμα και τρόπο, είναι αδύνατο και ανεπίτρεπτο να αγγίζουμε θεολογικά θέματα. Προϋπόθεση είναι η καθαρή καρδιά ως καρπός προσευχής και μετανοίας. Το πιο σημαντικό δεν είναι να υπερασπιζόμαστε διανοητικά την αλήθεια, αλλά να τη βιώνουμε. Αυτά που λέμε είναι προσωπικές αποκαλύψεις του Θεού στη συντετριμμένη καρδιά μας ή επιχειρήματα του νου μας, έπειτα από νοητική διεργασία μιας εμπαθούς καρδιάς;

Ὁ Ὅσιος Θεοδόσιος, ὁ Κοινοβιάρχης

Ὁ Ὅσιος Θεοδόσιος, ὁ Κοινοβιάρχης, γεννήθηκε τὸ 423 ἢ 424 μ. Χ. σ’ ἕνα χωριὸ τῆς Καππαδοκίας, τὸ ὁποῖον ὀνομαζότανε Μογαρισσός. Οἱ γονεῖς του ἤτανε εὐσεβεῖς χριστιανοὶ καὶ τὸν διαπαιδαγώγησαν μὲ τὸν καλύτερο τρόπο, στὴ χριστιανικὴ πίστη, στὴ χριστιανικὴ ἀρετὴ καὶ στὴν χριστιανικὴ ζωή. Ὁ πατέρας του ὀνομαζότανε Προαιρέσιος, ἡ δὲ μητέρα του Εὐλογία. Ἀπὸ πολὺ μικρὸς ὑπηρετοῦσε ὁ Θεοδόσιος στὸν Ἱερὸ Ναὸ τῆς πατρίδος του, σὰν ἀναγνώστης. Ἐκεῖ μέσα, στοὺς ναοὺς καὶ τὰ ἐξωκκλήσια ἄρχισε νὰ μεγαλώνει μέσα του μιὰ ἔντονη δίψα γιὰ ζωὴ χριστιανική. Ἤθελε νὰ ζήση γιὰ τὴν πίστη τοῦ Χριστοῦ, σὰν ἀθλητής. Ἡ ἀπόφασή του νὰ ἐγκαταλείψει τὰ ἐγκόσμια ὡρίμαζε ὅλο καὶ πιὸ πολύ. Ἤθελε νὰ γίνει ἀσκητὴς στὴν ἔρημο.

Στὰ Ἱεροσόλυμα

Τὸ 451 μ. Χ. ἐγκαταλείπει ὁ Θεοδόσιος τὴν ἰδιαιτέρα του πατρίδα, τὸ χωριό του καὶ πηγαίνει στὰ Ἱεροσόλυμα. Ἡ ἐπιθυμία του εἶναι νὰ δὴ τοὺς Ἁγίους τόπους καὶ νὰ προσκύνηση ἐκεῖ ὅπου χύθηκε τὸ Αἷμα τοῦ Σωτῆρος μας Χριστοῦ. Ὅταν ἔφθασε ὁ Θεοδόσιος στὴν Ἀντιόχεια τῆς Συρίας, ἔκανε ἕνα σταθμό. Ἤθελε νὰ δεῖ ἐκεῖ καὶ νὰ πάρει τὴν εὐλογία τοῦ Ἁγίου Συμεὼν τοῦ Στυλίτου. Ὅταν ἔφτασε κοντὰ στὸν ἅγιο ἐκεῖνο ἄνδρα, τὸν ἐπίασε ρίγος καὶ συγκίνηση. Ὁ Συμεὼν τοῦ μίλησε μὲ τ’ ὄνομά του, σὰν νὰ τὸν γνώριζε! Ἔπειτα ἀνέβηκε πάνω στὸν στύλο γιὰ νὰ δεῖ ἀπὸ κοντὰ τὸν ἅγιο καὶ νὰ κουβεντιάσει μαζί του. Ἐκεῖ ἄκουσε ὁ Θεοδόσιος λόγια, γεμάτα σοφία καὶ προφητικὴ δύναμη. Εὐτυχισμένος καὶ τονωμένος ἀποχαιρετάει τὸν γέροντα Συμεὼν καὶ προχωρεῖ γιὰ τὰ Ἱεροσόλυμα. Ἐκεῖ πάλι ἡ καρδιὰ του πλημμυρίζει ἀπὸ εὐγνωμοσύνη γιὰ τὴν Μεγάλη θυσία τοῦ Χριστοῦ. Ζεῖ ἐσωτερικά τό Θεῖο Δράμα καὶ ἡ πίστης του μεγαλώνει καὶ δυναμώνει. Ἀρχίζει ἔπειτα νὰ σκέφτεται τοὺς ἀγῶνες καὶ τὶς θυσίες, ποὺ χρειάζονται ἄθλησης τῆς ἀρετῆς στὴν ἔρημο. Ἀποφασίζει, λοιπόν, νὰ προετοιμαστεῖ, γιὰ τὸ στάδιο τῆς ἀσκήσεως. Καὶ ἡ πρώτη του σκέψη εἶναι νὰ ἀσκηθεῖ προηγουμένως κοντὰ σὲ κάποιο γέροντα, δίπλα σε κάποιον πατέρα ἀσκητή, γιὰ νὰ μάθη ν’ ἀντιμετωπίζει τὶς ἐπιθέσεις τῶν ἀσάρκων ἔχθρων, τῶν σκοτεινῶν δαιμόνων.