Ομιλία εκφωνηθείσα στον Ι. Ναό Αγ. Νεκταρίου Roslindale την Κυριακή της Πεντηκοστής (8 Ιουνίου 2014)
Του Παν. Αρχιμ. Παντελεήμονος Μανουσάκη, Ph.D.
Σεβασμιώτατε Ποιμενάρχα μας Μητροπολίτα Βοστώνης, κ.κ. ΜΕΘΟΔΙΕ,
Αγαπητέ μου συμπρεσβύτερε, πατέρα Βασίλειε,
Αγαπητοί μου αδελφοί,
Τῇ ἐσχάτῃ ἡμέρᾳ τῇ μεγάλῃ τῆς ἑορτῆς (Ιω. 7:37) γράφει το σημερινό ανάγνωσμα του ιερού Ευαγγελίου. Σε ποιά εορτή αναφέρεται και για ποιά ημέρα ομιλεί ο Ευαγγελιστής; Η εορτή ήταν αυτή της σκηνοπηγίας—η ιερότερη και μεγαλύτερη μετά το Πάσχα εορτή των Ιουδαίων κατά την οποίαν έφτιαχναν σκηνές εις ανάμνηση των σκηνών στις οποίες έζησαν κατά την τεσσαρακονταετή περιπλάνησή τους προς την γην της επαγγελίας, αλλά κυρίως εις ανάμηνησην της σκηνής του μαρτυρίου. Η εορτή της σκηνοπηγίας διαρκούσε οκτώ ημέρες: άρα τῇἐσχάτῃ ἡμέρᾳ τῇ μεγάλῃ τῆς ἑορτῆς αναφέρεται στην όγδοη ημέρα της εορτής της σκηνοπηγίας. Επτά ημέρες δεν γνωρίζουμε να συγκροτούν τον κύκλο της εβδομάδος; Ποιά, λοιπόν, είναι η ογδόη ημέρα; Είναι η ημέρα των εσχάτων. Της πλήρωσης και εκπλήρωσης του χρόνου και της ιστορίας. Είναι η ανέσπερος και αδιάδοχος εκείνη ημέρα μέσα στην οποία ζει και κινείται η Εκκλησία. Εὐλογημένη ἡ Βασιλεία, εκφωνεί ο λειτουργός και ιδού βρισκόμαστε στην ογδόη ημέρα, την μία των σαββάτων, όπου δεν υπάρχει ακολουθία χρονική, δεν υπάρχει χθες και αύριο, αλλά όλα γίνονται σήμερα: σήμερον Χριστός γενάται, σήμερον τῆς σωτηρίας ἡμῶν τὸ κεφάλαιον, σήμερον κρεμάται ἐπὶ ξύλου, και όποια άλλη γιορτή εορτάζουμε είτε έχει λάβει χώρα στην ιστορία είτε την προσδοκούμε ακόμα, όπως την Δευτέρα Παρουσία, για την Εκκλησία, λαμβάνει χώρα μέσα σε τούτο το αιώνιο σήμερα: το σήμερα αυτό είναι τα έσχατα, η εσχάτη ημέρα της μεγάλης εορτής.
Είπαμε, λοιπόν, πως η εορτή στην οποία αναφέρεται ο ευαγγελιστής ήταν αυτή της σκηνοπηγίας. Έπηξαν οι Ισραηλίτες σκηνές στην έρημο, και ιδιαιτέρως την σκηνή του μαρτυρίου δια της οποία κατοίκησε ο Θεός ανάμεσα στον λαόν Του. Βλέπετε, λοιπόν, την προδιατύπωση και προεικόνιση της Εκκλησίας; Διότι ποιά είναι η όντως και αληθινή σκηνή του μαρτυρίου αν όχι τούτη στην οποία όλοι μας βρισκόμαστε συνηγμένοι σήμερα; Ιδού η κιβωτός της διαθήκης, η αγία Τράπεζα, η οποία δεν φυλάττει τις πλάκες του νόμου, αλλά αυτόν τον ίδιον τον νομοθέτη. Ιδού το μάνα το εξ ουρανού, ο άρτος της ζωής, το σώμα και το αίμα του Χριστού. Την Εκκλησία λοιπόν προεικόνιζε η Ιουδαϊκή σκηνή και στην Εκκλησία αναφέρεται το Ευαγγέλιο σήμερα, διότι Πεντηκοστήν ἑορτάζουμε, την κάθοδο του Παναγίου Πνεύματος και την συγκρότηση του θεσμού της Εκκλησίας. Δεν γενήθηκε σήμερα η Εκκλησία, όπως καμιά φορά λανθασμένα λέγεται, σήμερα φανερώθηκε η Εκκλησία στον κόσμο, διότι η Εκκλησία προϋπάρχει του κόσμου και ο κόσμος χάριν αυτής εγένετο (πρβλ. Ποιμήν του Ερμά, 2:8).
Τί είναι, όμως, η εκκλησία; Ήδη με τα όσα είπαμε προσδιορίσαμε την απάντησή μας: Εκκλησία είναι η φανέρωση του Θεού στην Ιστορία, η πρόγευση και εκπλήρωση των εσχάτων εν χρόνῳ. Αλλά, όχι μόνον αυτό. Εκκλησία είναι και η υπέρβαση της φθοράς και της πτώσης του ανθρώπου και το κάλεσμα σε ένα νέο τρόπο υπάρξεως, αυτόν της Τριαδικής ζωής. Ό,τι προσπαθεί και ό,τι επιχειρεί ο άνθρωπος, όλα του τα έργα και όλη του η ζωή χαρακτηρίζεται από την διάσπαση, το χωρισμό, την ανισότητα: μας χωρίζουν τόσα πολλά, μεταξύ μας αλλά ακόμα και με τους εαυτούς μας: βιολογικοί προσδιορισμοί, όπως το γένος και η ηλικία μας, άλλοι είναι άνδρες και άλλοι γυναίκες, άλλοι γέροι και άλλοι νέοι, κοινωνικοί και οικονομικοί παράγονοτες, όπως ο πλούτος και η φτώχια, η μόρφωση και η έλλειψη παιδείας. Σε ό,τι κάνουμε διαφέρουμε και παραμένουμε μοναχικές μονάδες. Μόνοι μας δεν μπορούμε να ξεπεράσουμε ό,τι μας αποκόβει και μας διαχωρίζει απο τους άλλους. Σαν τους εργάτες στον Πύργο της Βαβέλ είμαστε διαμερισμένοι και συνεπώς ανίκανοι να καταλάβουμε ο ένας τον άλλον:
Ὅτε καταβὰς τὰς γλώσσας συνέχεε, διεμέριζεν ἔθνη ὁ Ὕψιστος· ὅτε τοῦ πυρὸς τὰς γλώσσας διένειμεν, εἰς ἑνότητα πάντας ἐκάλεσε.
Να, λοιπόν, ο ρόλος της εκκλησίας: η ενότητα πάντων. Πώς, όμως, επιτυγχάνεται αυτή η ενότητα; Με το να ομολογούμε την ίδια πίστη; Όχι, τούτο δεν αρκεί, γιατί η πίστη από μόνη της γίνεται αφηρημένη, γίνεται ιδεολογία. Μήπως με την κοινή λατρεία; Ούτε αυτό αρκεί. Μήπως δεν υπάρχουν σχισματικοί που προσεύχονται όπως και εμείς; Από πού, λοιπόν, θα αντλήσουμε, την πολυπόθητη ενότητα; Η ενότης, αδελφοί μου, είναι χαρακτηριστικό του ενός, και εμείς δεν είμαστε ένας αλλά πολλοί, και όσο είμαστε πολλοί δεν μπορούμε να ενωθούμε και άρα δεν μπορούμε και να σωθούμε, παρά μόνον αν βρεθούμε σε κοινωνία με τον Έναν της ευχαριστιακής μας σύναξης, δηλαδή, με τον Επίσκοπό μας. Αυτός είναι ο σωστικός ρόλος του Επισκόπου, συνάγει τα διεσπαρμένα μέλη της Εκκλησίας και τα ενώνει στο κοινόν άρτο και το κοινό ποτήριο της Ευχαριστίας που μόνον εκείνος έχει δικαίωμα να τελέσει. Εκείνος μόνος είναι ο λειτουργός, εκείνος μόνος είναι η ενοποιός παρουσία, εκείνος μόνος έχει το δικαίωμα του να πήξει θυσιαστήριο, την σκηνή δηλαδή στην οποία θα συναχθούν οι πολλοί, εκείνος μόνος μπορεί να ενώσει τους πολλούς, και να κάνει από ανόμοιους ανθρώπους ισάξια μέλη της Εκκλησίας. Δίχως τον Επίσκοπο δεν υπάρχει η σκηνή της Εκκλησίας, δίχως τον Επίσκοπο είμαστε απλώς ένας αριθμός ανθρώπων ασχέτων μεταξύ τους. Βάλτε και πέντε και πεντακόσιους χριστιανούς σε ένα δωμάτιο, δεν μπορούν αυτοί από μόνοι τους να κάνουν εκκλησία. Και χτίστε το ωραιότερο κτίριο, με τις ομορφότερες εικόνες και αγιογραφήσεις, δίχως τον επίσκοπο δεν γίνεται εκκλησία, αλλά παραμένει ξύλα και τούβλα, και πέτρες. Μόνο ο επίσκοπος έχει δικαίωμα να εγκαινιάσει τους ναούς στους οποίους τελείται η σωτηρία μας, και μόνο εκείνος καθαγιάζει την αγία Τράπεζα εκ της οποίας πηγάζει και ο δικός μας αγιασμός. Μπορεί εμείς οι ιερείς να τελούμε τα μυστήρια και την θεία λειτουργία, αλλά το κάνουμε εν τῃ απουσίᾳ Του και εξ ονόματός Του: σε κάθε τοπική εκκλησία, λοιπόν, ένας είναι ο ιερέας: ο αρχιερέας. Εκείνος μας ενώνει μεταξύ μας, αλλά και δια εκείνου ενωνόμαστε με τους πιστούς των άλλων εκκλησιών, με τις εκκλησίες άλλων πόλεων στα μήκη και στα πλάτη της οικουμένης.
Ὅτε καταβὰς τὰς γλώσσας συνέχεε, διεμέριζεν ἔθνη ὁ Ὕψιστος· ὅτε τοῦ πυρὸς τὰς γλώσσας διένειμεν, εἰς ἑνότητα πάντας ἐκάλεσε. Τούτη η ενότητα είναι η Πεντηκοστή που εορτάζουμε σήμερα, ώστε όπως οι Απόστολοι την ημέρα της πρώτης Πεντηκοστής να μιλά ο καθένας στην γλώσσα του, αλλά η γλώσσα και το έθνος να μην γίνεται πιά αιτία σύγχυσης και διάσπασης.
Και όμως, να που εορτάζουμε την Πεντηκοστή, πλην όμως ακυρώνουμε την σημασία της στην πράξη με την πρακτική που επικρατεί σήμερα στις εκκλησίες μας. Διότι η Εκκλησία η οποία, όπως προείπα, ώφειλε να μας ενώνει ξεπερνώντας ό,τι μας χωρίζει, γίνεται—φρικτόν εστί και λέγειν—η ίδια αιτία διάσπασης και αποξένωσης όταν σε αυτήν την ίδια πόλη άλλοι χριστιανοί συνέρχονται στην Ρωσσική εκκλησία, άλλοι στην Αλβανική, άλλοι στην Βουλγαρική, κατά την γλώσσα και το έθνος τους, και έτσι αντί να γίνουμε εμείς οι ίδιοι με την ενότητά μας ζώσα εικόνα της Πεντηκοστής, καταντήσαμε νέος πύργος της Βαβέλ!
Βλέπετε πόσο φοβερό πράγμα είναι ο εθνοφυλετισμός και γιατί καταδικάστηκε απο το Οικουμενικό Πατριαρχείο μας ως αίρεση; Διότι θέτει σε κίνδυνο την ίδια την σωτηρία μας. Ειδικά εδώ στην διασπορά, πρέπει να καταβάλουμε κάθε προσπάθεια, δεόμενοι εκτενώς στον Θεό της ενότητος, στο Πανάγιο Πνεύμα, ειδικά σήμερα, ημέρα της Πεντηκοστής, να εξαλείψει τις διαφορές που πληγώνουν το σώμα της Ορθοδόξου εκκλησίας ώστε να γίνουμε και στην πράξη μία ποίμνη, εἷς ποιμήν (Ιω. 10:16). Αμήν.
- See more at: http://www.amen.gr/article18291#sthash.BzC4T6ww.dpuf